FAST FORWARD NAAR DELTAMETROPOOL NEDERLAND London en Parijs zullen erbij horen. Milaan en Kopenhagen– Malmö vermoedelijk ook. Maar Randstad Holland of beter nog de Deltametropool Nederland? Hooguit tien stedelijke regio’s in Europa kunnen op termijn aansluiting houden met de mondiale top. Nederland maakt een goede kans, maar dat vereist wel een overtuigende metropolitane strategie en mindset. Net zoals een handvol clubs nu al jaren de Champions League domineren, zo zal het Europa van de toekomst worden gedomineerd door een klein aantal sterke stedelijke regio’s. De startpositie van Nederland is goed. We hebben aantrekkelijke steden, een hoogopgeleide bevolking, mainports van formaat en een reeks andere troeven waaronder de gunstige geografische ligging. Maar die potenties afzonderlijk zijn geen garantie voor groei en ontwikkeling. Het gaat erom onze assets op een slimme manier in stelling te brengen én in hun onderliggende samenhang. Daar ontbreekt het aan. Nederland raakt op achterstand. De TNO Randstadmonitor (juli 2014) laat dit pijnlijk duidelijk zien. We blijven achter wat betreft groei, innovatie en productiviteitsstijging. Concurrerende Europese regio’s getuigen van meer visie, meer bestuurlijk leiderschap en slagen er beter in hun agglomeratiekracht te benutten.
ZEVEN CRISISJAREN Sinds 2008 richt de focus van politiek en bestuur zich op de sanering van de overheidsfinanciën. De bezuinigingsagenda overvleugelt volledig de investeringsagenda. Ook bedrijven en burgers maken al jaren pas op de plaats en proberen hun financiële huishouding op orde te brengen. Al eerder is afscheid genomen van de lange traditie dat het Rijk een visie en beleid op de ruimtelijke ordening ontwikkelt. De nota Ruimte (2004) legt die verantwoordelijkheid voortaan bij provincies en gemeenten. Het lijkt alsof ons land klaar is na de realisatie van Vinex, HSL, Betuwelijn en Tweede Maasvlakte. Nederland heeft grote behoefte aan een nieuwe visie op de ruimtelijke ordening vanuit Europees en metropolitaan perspectief.
TRIOMF VAN DE STAD Meer dan de helft van de 7,2 miljard mensen op aarde leeft inmiddels in steden. De trek naar de stad houdt onverminderd aan, ook in Europa en ook in Nederland. Steden zijn de bron van economische groei, innovatie, wetenschap en cultuur. Dat heeft alles te maken met schaalgrootte en de nabijheid van mensen en functies. Verstedelijkte regio’s groeien uit tot metropolen met meerdere kernen (polycentrische netwerkstad). Vanuit internationaal perspectief heeft het verstedelijkte Nederland al lang de trekken van een metropolitane regio met kernen die elk hun eigen economische clusters hebben. Regio’s als Zwolle, Arnhem-Nijmegen en de Brabantse Stedenrij functioneren binnen de gegroeide realiteit van de Deltametropool Nederland. Het hoofdkantoor van Philips staat in Amsterdam, R&D zit in Eindhoven en in Drachten staat een ultramoderne en sterk gerobotiseerde ‘fabriek’ voor Philishaves. Buitenlandse investeerders kijken al lang ook naar locaties buiten de Randstad zoals Heinz in Nijmegen, Tesla in Tilburg en Google in Groningen.
BLIK VAN BUITEN Het wordt tijd dat we het internationale perspectief op Nederland overnemen en ons land gaan zien als een metropolitaan stelsel van met elkaar verbonden stedelijke regio’s. Dan zien we ook snel de onvolkomenheden. Kijk alleen al naar het ver-
Is er eenmaal een gat geslagen met de top, dan valt de kloof moeilijk nog te dichten. Succes en schaalgrootte genereren nieuwe groei. Wordt de Randstad het Ajax van Europa? Een schitterend verleden, maar nu de grootste moeite om zich in de middenmoot te handhaven. De Vereniging Deltametropool roept met dit manifest op snel te komen tot een metropolitane strategie voor Nederland. Meer nog dan door stagnatie in eigen land dient die noodzaak zich aan door de ontwikkelingen elders. Het gaat niet alleen of primair over ‘ons’, maar vooral over wat er buiten ons land gebeurt. De wereld draait door, terwijl Nederland zich koestert in een (nog) behoorlijke welstand en teert op resultaten uit het verleden.
snipperde openbaar vervoer. Een absolute voorwaarde voor metropoolvorming zijn snelle, frequente en comfortabele verbindingen van, naar en tussen de kernen. Dit geldt nog extra voor de polycentrische netwerkstad. Het belang van de metropolitane ontwikkeling wordt inmiddels steeds breder onderschreven. Rotterdam/Den Haag en Amsterdam hebben zich met omliggende gemeenten verenigd in een ‘metropoolregio’. Daarmee hebben lokale bestuurders de metropolitane ontwikkeling op de agenda gezet, maar de slagkracht blijft beperkt en de focus ligt nog sterk op het bestuurlijk kader en de verdeling van taken en bevoegdheden. Bestuurlijke vraagstukken zijn slechts een onderdeel van de agenda. Het gaat vooral om de vraag hoe we Nederland inrichten zodat de Deltametropool daadwerkelijk tot bloei kan komen. Dat heeft te maken met alles wat een moderne metropool definieert: een aantrekkelijk leefklimaat, een goed vestigingsmilieu, kansen voor start-ups, maar ook voldoende goede en betaalbare woningen, uitstekend OV enzovoort.
INCLUSIEVE STAD De sociaal-maatschappelijke dimensie is evenzeer van cruciaal belang. De Deltametropool kan bijdragen de diepe kloof in de grote steden tussen kansarm en kansrijk te verkleinen. Economische groei en nieuwe investeringen zijn een voorwaarde om de sociale segregatie en hoge werkloosheid te verkleinen. Het toekomstperspectief van de Deltametropool moet een inclusief verhaal zijn waarin alle Nederlanders zich kunnen herkennen.
VERENIGING DELTAMETROPOOL Vereniging Deltametropool is al vijftien jaar een onafhankelijke denktank voor de metropolitane ontwikkeling in Nederland. Onze leden zijn overheden, bedrijven, onderzoeksinstituten en particulieren. We delen de visie dat Nederland zich verder moet ontwikkelen tot een sterk stedencluster van internationaal formaat. Alleen dan kunnen we welvaart en welzijn voor de komende generaties behouden. Onze leden vormen een netwerk met een schat
aan kennis over en een ‘passie’ voor de metropolitane zaak. De vereniging wordt volledig gefinancierd door bijdragen van leden en inkomsten uit projecten en opdrachten. We organiseren debatten, entameren onderzoek, signaleren ontwikkelingen en voeren samen met leden/partners metropolitane projecten uit op uiteenlopende schaalniveaus. Een voorbeeld is de studie Maak plaats! naar slim ruimtegebruik in Noord-Holland waarbij de ov-knooppunten centraal staan (2013). Het provinciebestuur heeft deze studie als nieuwe leidraad genomen voor de verstedelijking. We ondersteunen gemeenten bij de lokale vertaling zoals in de Gooicorridor en Zaancorridor. De vereniging bundelt kennis over metropolitane ontwikkelingen elders en signaleert de relevantie voor Nederland met daarbij aandacht voor hardware, software en orgware (organisatorische en institutionele condities). We doen hiervan verslag in een veel gelezen nieuwsbrief.
AAN DE SLAG Het is de hoogste tijd om het metropolitane debat op te pakken en de impasse van zeven crisisjaren achter ons te laten. De inzet van de vereniging is te komen tot een nationale agenda voor metropolitane ontwikkeling. Het vraagt om landelijke, regionale en lokale initiatieven. We roepen bestuurders, professionals, onderzoekers en burgers die onze analyse delen op om samen met ons aan de slag te gaan. U kunt input leveren voor de metropolitane agenda en zelf aanzetten doen voor gewenste ontwikkelingen. De vereniging is graag bereid u daarbij te steunen. Op onze website staan voorbeelden van recente projecten, onderzoeken en publicaties. Ze laten zien hoe wij het metropolitane debat stimuleren en hoe u gebruik van ons kunt maken.
DENKEND AAN HOLLAND Ook in de verre toekomst zullen nog steeds ‘breede rivieren traag stromend door oneindig laagland gaan. Maar denkend aan het Holland van de toekomst zien we óók een bloeiende Deltametropool met aantrekkelijke steden, culturele diversiteit, leidend in innovatie, schone energie en prachtige groene ruimte tussen stedelijke kernen. Geenszins Utopia, maar een realistisch scenario voor de Delta.
URGENTE OPGAVEN In het kader van het Jaar van de Ruimte maakte vereniging deltametropool een overzicht van 12 onvermijdelijke ruimtelijke opgaven waar nederland voor staat
BENUT BEREIKBAARHEID
CREËER INNOVATIE- EN PRODUCTIEMILIEUS
Het direct op elkaar afstemmen van infrastructuur en ruimte is één van de belangrijkste opgaven van de netwerksamenleving.
Buitenlandse bedrijven vinden in Nederland weliswaar een goede positie in de markt, maar te weinig agglomeratievoordelen.
VERSTERK INTERNATIONALE CONNECTIVITEIT
ZIE METROPOLITAAN LANDSCHAP
De toekomst van Nederland en onze ruimtelijke opgaven kunnen niet los worden gezien van de internationale context, waar we ons in bevinden.
De opgave is het behoud van het eeuwenoude karakter enerzijds en het ruimte bieden aan grote transities anderzijds.
KENNISPARTNERS Centre for Serious Gaming TU-Delft LSE Ministerie van IenM Ministerie van ELenI Molster Stedenbouw Next Generation Infrastructures NWO Platform31 Railforum Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur RRAAM Universiteit Utrecht
PROJECTPARTNERS Cultuurclusters
AFFR Erasmus Universiteit Rotterdam Stimuleringsfonds Creatieve Industrie
DialogueMaps
Bond Heemschut Gemeente Leiden Gemeente Woerden GIMA Rijkstdienst voor Cultureel Erfgoed Waterschap Stichtse Rijnlanden
Jaar van de Ruimte 2015
Bureau Westerlengte Planbureau voor de Leefomgeving Platform 31 Ministerie van Infrastructuur en Milieu Rijckenberg Advies Ruimtevolk
Landschap als Vestigingsfactor Ministerie van Economische Zaken Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed West8 Wageningen Universiteit
Landschap van de Deltametropool deltametropool.nl/nl/ruimte_2015
DS Landschapsarchitecten Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Wageningen Universiteit West8
Loket Knooppunten
College van Rijksadviseurs Aert van Nesstraat 45 – 13e etage Postbus 600, 3000AP Rotterdam t 010 – 737 0340 e secretariaat@deltametropool.nl i www.deltametropool.nl
Programma van de Metropool
DRO Amsterdam Erasmus Universiteit Rotterdam INTA - International Urban Development Association Nieuwe Instituut Provincie Zuid-Holland Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Technische Universiteit Delft Universiteit van Amsterdam Universiteit Leiden Universiteit Leiden – Campus Den Haag Universiteit Utrecht Vlaams Bouwmeester Vrije Universiteit Amsterdam
SprintStad
Centre for Serious Gaming, TU-Delft Goudappel Coffeng Grontmij Movares Next Generation Infrastructures Provincie Utrecht / BRU Provincie Noord-Holland Stadsregio Rotterdam StedenbaanPlus
Taskforce Mobiliteit en Ruimte
(voorheen Benut Bestaande Stad en Netwerk) APPM College van Rijksadviseurs NWO Platform 31 Stadsregio Arnhem Nijmegen Transumo TU Delft / DIMI NoordZuiden
Verstedelijking & Agglomeratiekracht College van Rijksadviseurs
OPROEP: VERENIGING DELTAMETROPOOL ROEPT OP TOT METROPOLITANE STRATEGIE EN AGENDA