LK
WERK BOEK N º4.3 — 04|2015
METROPOLITAAN BEREIKBAARHEID PROGRAMMA
LANDSCHAP
Nijmegen Loket Knooppunten LK°4.3
DELTA METROPOOL
KLASSIEKE ontwikkeling
het SAMENWERKINGS proces
Van klassieke gebiedsontwikkeling naar het samenwerkingsproces: niet wachten op grote ingrepen of investeringen, maar vanaf dag ĂŠĂŠn werken aan een stapsgewijze verbetering van het gebied.
2
Nijmegen IN HET LOKET KNOOPPUNTEN Het belang van een robuust mobiliteitsnetwerk ter bevordering van sterke stedelijke regio’s is breed onderkent. Aantrekkelijke en goed georganiseerde multimodale knooppunten met eenvoudige overstapmogelijkheden, goede voorzieningen en een sterke koppeling met de directe omgeving zijn hierbij cruciaal. Knooppuntontwikkeling is echter complex en het risico op een lang traject van onderzoek theorievorming en discussie is groot. Daarbij zijn de middelen voor grootschalige ruimtelijke ontwikkeling bij zowel marktpartijen als overheden door de crisis steeds beperkter geworden. Beheer wordt soms uitgesteld of tot een minimum bepekt. Aanwezige lokale initiatieven wachten op een stimulans van het rijk of het grote geld van een projectontwikkelaar. Ondertussen liggen veel knooppunten er onaanzienlijk bij terwijl er ook op de korte termijn al veel te winnen is. Om concrete verbetering van knooppunten en hun omgeving te stimuleren, organiseert de Rijksadviseur Infrastructuur en Stad, Rients Dijkstra, een experimenteerruimte waarin praktische actie wordt ondernomen door het samenbrengen van partijen en lokale initiatieven; het Loket Knooppunten. Middels het Loket worden gedurende drie jaar, drie knooppunten per jaar gestimuleerd. Aan de eerste drie knooppunten (Beverwijk, Hoofddorp en Weesp) wordt inmiddels hard gewerkt. Dit document gaat over de tweede ronde. Het Loket hanteert een vernieuwende werkwijze. Er wordt niet gewacht op grote ingrepen of investeringen zoals in de klassieke gebiedsontwikkeling, maar er wordt samen met stakeholders vanaf dag één gewerkt aan een stapsgewijze verbetering van het gebied. Per knooppunt zal een ervaren strateeg/ontwerper gevraagd worden de (wenselijke) initiatieven van de verschillende partijen in kaart te brengen. Dit moet leiden tot een stapsgewijze ruimtelijke ontwikkelstrategie, die door lokale initiatiefnemers zal worden uitgevoerd, met ondersteuning van het ingeschakelde bureau en de Rijksadviseur. Door het samenbrengen van lokale initiatieven en te kijken welke ingrepen nu al te realiseren zijn, kan op korte termijn een eerste impuls worden gegeven aan de kwaliteit van het gebied. Grote ontwikkelingen blijven mogelijk, maar een kwaliteitsverbetering is hiervan niet langer afhankelijk. Daarbij kan een eerste initiatief, hoe klein ook, andere partijen verleiden ook in het gebied te investeren. Er wordt een proces in gang gezet dat kan blijven evolueren, waardoor de plek steeds prettiger zal worden voor de reiziger en de gebruikers van het omliggende gebied. Vereniging Deltametropool en het College van Rijksadviseurs (CRa) hebben gezamenlijk een aantal knooppunten geselecteerd. Hierbij is enerzijds gekeken naar het enthousiasme van de gemeente en andere partijen voor deelname van Nijmegen aan het loket en het draagvlak van partijen in acht genomen, anderzijds de mogelijkheid tot versterken van de strategische betekenis van het knooppunt in het mobilitietsnetwerk én de stedelijke omgeving. De selectie is uitgewerkt in Selectie Knooppuntenloket 2015. Nijmegen is één van de vier geselecteerde knooppunten waar het loket mogelijk gaat starten deze tweede ronde. In dit startdocument (werkboek 4.3) heeft Vereniging Deltametropool relevante vraagstukken, partijen, mobiliteit- en ruimtelijke gegevens samengebracht. Het document geeft een eerste advies over wat er nodig is in het stationsgebied van Nijmegen en geeft een voorstel voor acties en partijen. Indien Nijmegen geselecteerd wordt voor deelname aan het loket, zal dit document het startpunt vormen voor een vervolgtraject van het CRa. 3
Geldermalsen
Münster
51 RB
Do rtm un d
Ru ur lo
Vo rd en
t Ze ve na Di ar da m W eh l
Terborg Gaanderen
Nijmegen Lent
langzaam verkeer
nabijheid
Nijmegen openbaar vervoer
Fr an kf K u ö Ba rt a ln se m l M ai n
Nijmegen Heyendaal
rg . bu ijm en N k n Du he ijc W
nb os
ch
Mook Molenhoek Cuijk
H el m H ond el m Br H ond and el m ’t H evo H ond ou ort el t m De ond ur B ne rou w hu is
ho
ve
n
Ei nd h.
Be uk en la an
in te ns ve Ra
ge
s Os st e W s st Os alen Oo sm b. Ro gen to er H ’s-
to
Boxmeer
1 x per uur (ma/vr 7-20u)
Vierlingsbeek
wegen 2 x per uur (ma/vr 7-20u)
Intercity station
Venray
Bestemming: vooral werken en voorzieningen Ontwikkelpotentie
1 x per uur (ma/vr 7-20u) en 2 x per uur in spitsuren* Ka ld en ki rc he n
lo Ve n
H or st -S ev en um Bl er ick
menging
4 x per uur (ma/vr 7-20u)
Ei
nd
intensiteit
E IC
n de us he Op en er st Ke el Ti j ai el a Ti sew s Pa
er Bo Vu gh xt el Be t st
E Dr nsc ie he n d En erlo e sc he de E De nsc h E Gl e an sch de Gr m er br a RB on ug rke 64 au
Lo ch em
he tp W es te Du rv ive oo r n
em nh Elst
Nijm. Goffert
H
t
VLINDERDIAGRAM
BINNENSTAD
Aalten Varsseveld
Zaltbommel
rw ijk
Binnenstad
Winterswijk West Winterswijk
t ue em H ch De e in in et em tL gh Do nch i Ni et ty Ci Do
Rhenen Culemborg
Nijmegen
LichtenvoordeGroenlo
Velp
Arnhem Zuid
n- t tte ls Ze de An en d m aar em w H de Do
ten um
Zu
CORRIDORS
Veenendaal West Veenendaal Centrum
ten
Rheden
Ar
M aa rn
Ed eW W ag ol en fh ez in ge Oo e n st er be ek
Dr i Ze ebe ist rg en -
al
Ede Centrum
en
tra
Dieren Lunteren
tC Bu nn ik
Brummen
em af nh a Ar ikh es em Pr rnhort A o p er lp Ve
ch
Voorst-Empe
(per 2-2-2015)
al da en p en m Ve Klo De
re
Barneveld Centrum
Barneveld Zuid
or Go
er ld Do n en De ov lth Bi
ten
Klarenbeek
n
Barneveld Noord
Provincie: Gelderland
o
e g
Apeldoorn De Maten
Hoevelaken
en ld De
Soest Soest Zuid
rk pa ds lo ei ge dh en n H ezo G
m k
2 x per uur alleen in spitsuren*
rm
ht Ec en er st Su
straal: 3200m
OV fiets verhuur: Ja Spoorovergang: Ja Fietsenstallingen: 7833 wegen: 29 Functionele analyseLokale - Bedrijvigheid en voorzieningen
on
d
Station
Met name voorzieningen en een beperkt aantal winkels en bedrijven in de wijken westelijk van het spoor. De winkels en bedrijven liggen voornamelijk langs de historische uitvalswegen naar het westen.
Lijn loopt door station: lijn stopt niet op dit station
Functionele analyse - Bedrijvigheid en voorzieningen Intensieve verdeling van bedrijven, winkels en voorzieningen in het centrum. Een voorzieningenstrip aan de oostzijde langs het spoor. Met name voorzieningen en een beperkt aantal winkels en bedrijven in de wijken westelijk van het spoor. De winkels en bedrijven liggen voornamelijk langs de historische uitvalswegen naar het westen.
ric
ht
ht ric ck st ij aa dw M an R
Spoorzone Ontwikkelingsvisie, 2012
C K he Ce erk vre nt rad mo ru e n t m
st
lvd nb oo W n l rle l aa ee daa nsd H en Ra er Vo en l m u e im G Kl Op ch la n er hi rg Sc nbu t. G S lke Va m e th rd ou H sen oo N rs ee icht M r st aa M
aa
Functionele analyse - Groenstructuur Verbeelding van de dekkingsgraad van het functioneel groen (parken) in Nijmegen West ten opzichte van de woongebieden. In twee gebieden (rode vlekken) ontbreken aansprekende oppervlakken aan functioneel groen.
wegen (3200m): 6 Richtingen regionale wegen (1200m): 4 Richtingen snelwegen (3200m): 0 Aantal snelwegafslagen (1200m): 0 Parkeerplekken: 1211
straal: 300m/1200m
inwoners + werknemers + bezoekers (300m): 10.759 inwoners + werknemers + bezoekers (1200m): 95.226
Maquette SPOORZONE studie NIJMEGEN
H ee rle La n nd de Ey gr Ki aa ge ss f Ey lsh el ge ov RB l en sh 20 He ov rz en og Ko en hl M sc ra ar th he kt Aa i ch d en Aa ch We s e Aa n S t ch ch en an H z bf Stolberg / Eschweiler
rd
M
Stedenbouwkundige analyse Station als schakel tussen tuinstadstructuur (laag & nat) en Barokke singelstructuur (hoog & droog). De stuwwal is de leidraad voor de ontwikkeling van het gebied.
12 0 30 0 53
Lijn onderbroken bij station: lijn stopt op station
Ge le en Sp au Oo Sc be st hi ek n N ne ut n h H oe H ns ee br rle oe n k
t ta
e nd Bu
Functionele analyse
*(7-9Richtingen en 16-18 u) regionale In-/uitstappers: 39.698
Trein (p.uur): Metro (p.uur): Streekbus (p.uur): Tram (p.uur): Intensieve verdeling van bedrijven, winkels en voorzieningen in het Stadsbus (p.uur): centrum. Een voorzieningenstrip aan de oostzijde langs het spoor.
Si
oo lsl -E ek Be
de ra te ut -L en le Ge
Stedenbouwkundige analyse Station als schakel tussen tuinstadstructuur (laag & nat) en Barokke singelstructuur (hoog & droog). De stuwwal is de leidraad voor de ontwikkeling van het gebied.
en m al Sw
e Ro
Functionele analyse ONTWIKKELINGSVISIE
straal: 300m
M ön c Dü he n s H se gla am ld db m orf ac h
13
RE
er uv Re
n le ge Te
Ge ld ro p H M ee aa ze rh ee ze W ee rt
Vlinderdiagram voor Nijmegen (Vereniging Deltametropool 2015) Strategische positie van station Nijmegen op de corridor ‘s-Hertogenbosch - Arnhem, 4 x per uur alleen in spitsuren* Langzaam Verkeer: 144 Wegen: 140 Nabijheid: 11% OV: 1345 met aftakking richting Venlo (Spoorkaart 2015)
Functionele analyse - Groenstructuur Verbeelding van de dekkingsgraad van het functioneel groen (parken) in Nijmegen West ten opzichte van de woongebieden. In twee gebieden (rode vlekken) ontbreken aansprekende oppervlakken aan functioneel groen.
Voorzieningen
52
4 21
21
Intensiteit: 119 straal: 1200m
Inwoners: 35.766 Werknemers: 16.795 Bezoekers: 41.912 Invloedsgebied: 440 ha
Menging: 20% straal: 1200m
HUIDIGE SITUATIE
NIJMEGEN
Huidige situatie
Station Nijmegen ligt op de spoorlijn tussen ‘s-Hertogenbosch en Arnhem, met een aftakking naar Venlo. Het is één van de ‘eindstations’ van Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS). Het programma wordt momenteel integraal geïmplementeerd door de gemeente Nijmegen, ProRail, NS en de provincies Gelderland en Zuid-Limburg. Het stationsgebouw en de perrons worden erop aangepast en de opstelcapaciteit moet worden uitgebreid. Nedtrain is een belangrijke speler vanwege het goederenvervoer. Het ministerie van IenM heeft de MIRT voorkeurstudie voor de regio laten uitvoeren en investeerd tussen de 70 en 90 miljoen Euro in de knoop. Er is een expert-team betrokken geweest, onder leiding van Ton Venhoeven. Momenteel is Sjoerd Soeters namens NS betrokken bij de transformatie van het station. Bureau Steenhuis Meurs heeft een visie ontwikkeld op het stationsplein, uitgaande van het oorspronkelijke stationsontwerp van Peters en Ravensteijn. Om de pleinwanden visueel te sluiten is een gebouw voorgesteld bovenop de tunnelmond. De uitbreiding van het stationsgebouw wordt aangegrepen voor het aanleggen van een ontsluiting aan de westzijde van het spoor - momenteel heeft het station slechts aan de centrumzijde een ingang. De sociale veiligheid en beleving van de lange tunnel die beide wijken verbindt is een heikel punt. Ook functioneert de
KNOOP:
39.698 In- en uitstappers (NS 2010) 7.833 Fietsenstallingen (Prorail 2012) 1.211 Parkeerplekken (parkeerlijn.nl, Qpark, prettigparkeren.nl, Google Earth) 4.100 meter tot de snelwegafslag A73 12 x per uur IC (Den Helder-Nijmegen, Roosendaal-Zwolle, Schiphol-Nijmegen), Sprinter (Roermond-Nijmegen, Zutphen-Nijmegen, Den Bosch-Nijme gen) 83x per uur Stadsbus 53x, Streekbus 30x per uur
PLAATS: 440 ha 35.766 16.795 41.912
Invloedsgebied (R = 1.200m) Inwoners binnen het invloedsgebied van 1200 meter (CBS, juli 2012) Werknemers binnen het invloedsgebied van 1200 meter (LISA 2010) Bezoekers binnen het invloedsgebied van 1200 meter (in ROC Nijmegen, Nijmeegse Concertzaal, De Vereeniging, Carolus Theater, Lux bioscoop en winkelgebied Nijmegen centrum)
STRUCTUURVISIE NIJMEGEN
KANSEN KORTE TERMIJN
openbare ruimte nog niet goed, zo vormt de busbaan een barrière. Richting Plein 1944 wordt een tweede ‘loper’ ingericht van station naar stadscentrum. Aan de centrumzijde zijn vastgoedontwikkelingen op gang gekomen. In eigen beheer heeft de gemeente het complex met poppodium Doornroosje ontwikkeld. Een groot leegstaand complex tegenover het station wordt binnenkort door een private partij gesloopt. Ook is er een appartementencomplex gebouwd. Het loket biedt kansen om de westzijde aan te pakken. Daar is het UWV bezig hun gebouw te herontwikkelen tot woningen, maar private partijen doen niet mee. De meubelzaak investeert niet en wil vooral uitgekocht worden. De P+R locatie aan de westzijde is slecht bereikbaar vanaf het station. Zodra de doorbraak vanuit het station is gemaakt moet het achterplein van het station een logische inrichting en aansluiting krijgen. In 2012 is een ontwikkelingsvisie voor de spoorzone aangenomen. Hierin is o.a. ook een lineaire groenvoorziening en langzaamverkeerroute opgenomen langs de westzijde van het spoor. De gemeente heeft flink geïnvesteerd in het Waalfront en de Waalsprong. Deze gebieden hebben, samen met de centrumzijde van het station, prioriteit wat ontwikkeling van woningen en voorzieningen betreft. De westzijde van het spoor kan wellicht inspelen op specifieke vraag naar betaalbare woningen op een centrale locatie, zorg etc.
Structuurvisie Nijmegen (2013)
5
Voorstel voor Acties
Groenstrook + langzaam verkeerroute 4 8 Op termijn ontwikkeling woningbouw, zorg en voorzieningen westzijde
Verbeteren beleving tunnel Verbeteren loper richting Plein 1944
9
3 5 2 1 6
7
10
Ontsluiting station westzijde
Stationsgebouw en -plein transformeren
eerste 300 meter
Implementatie PHS en opstelcapaciteit
Maatregelen op:
N.B. dit gaat om een onderzoeksgebied met advies voor verbetermogelijkheden op de korte, middellange en lange termijn
6
korte termijn: directe verbetering mogelijk middellange termijn lange termijn
1. Stationsplein
2. Zicht over emplacement vanaf perron
3. Tunnelmond centrumzijde
4. Nieuwe ontwikkeling woningbouw centrumzijde
5. Tunnelmond centrumzijde - mogelijke locatie nieuw gebouw
6. Busbaan, zicht op Doornroosje
7. Tunnel onder sporen
8. Tunnelmond westzijde - meubelzaak
9. Opgang station vanuit tunnel - sociale veiligheid en geurproblematiek
10. Fietsenstalling westzijde, zicht op UWV gebouw
7
PARTIJEN
NIJMEGEN
Partijen
Wat zijn de belangrijkste stakeholders die zich uiteindelijk aan het Loket Knooppunten in Nijmegen moeten committeren? De gemeente werkt samen met NS, Provincie en ProRail aan de transformatie van het station, om het gereed te maken voor PHS. Aan de centrumzijde wordt samen met ontwikkelaars aan intensivering en openbare ruimte gewerkt. De westzijde van het station blijft vooralsnog onderbelicht. Partijen en maatschappelijke organisaties aan de westzijde kunnen mogelijk nog aansluiten.
DIRECT BETROKKEN PARTIJEN
MOGELIJKE ANDERE TE BETREKKEN PARTIJEN
• Gemeente Nijmegen
• Provincie Gelderland
• Ontwikkelaars
• UWV
• NS Stations - Sjoerd Soeters
• Meubelzaak
• ProRail
• Bewonersinitiatieven westzijde
• IenM
• Royal Haskoning
• Nedtrain
• Woningbouwcorporaties
8
AANPAK
LOKET
Aanpak
AANPAK
LOKET
Er ligt reeds een stedenbouwkundige visie voor de korte en middellange termijn voor het stationsgebied, met name aan de centrumzijde. De aanpassingen aan de infrastructuur voor PHS worden met betrokken partijen gepland. Ruimtelijk wordt aan de centrumzijde al ingespeeld op de frequentieverhoging, door ontwikkeling van woningen en voorzieningen. Het potentieel aan de westzijde wordt nog niet benut. Na het ontsluiten van het station aan die zijde ontstaan concrete mogelijkheden voor deze centrale en goed bereikbare locatie. De gemeente heeft baat bij het bundelen van bestaande opgaves en het ruimtelijk verkennen van de mogelijkheden ten westen van het spoor. Tevens kan de ruimtelijke kwaliteit nu al aan worden gepakt met een integraal uitvoeringsplan. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verbeteren van het stationsgebouw, het opwaarderen van het stationsplein, oplossen van fietsparkeren en toevoegen van (tijdelijke) functies in leegstaande gebouwen. Tevens kunnen de huidige langzaamverkeer verbindingen worden aangepakt, zoals de beleving van de tunnel. Dit type no-regret maatregelen, gecombineerd met tijdelijke functies kunnen het gehele stationsgebied direct aantrekkelijker maken, en
kunnen een spin off effect hebben voor de nieuwe ontwikkelingen op de lange termijn. De gemeente heeft aangegeven graag met het Loket aan de slag te gaan. Het loket kan stedenbouwkundige ontwikkeling aan de westzijde van het spoor helpen starten en de juiste partijen met elkaar in contact brengen. Het traject kan ook worden aangegrepen om de samenwerking met NS/ ProRail te intensiveren. Door slimme ingrepen en goede afspraken kunnen kortetermijn interventies gekoppeld worden aan lange termijn plannen. Voor deze opgave is een ontwerpbureau nodig dat over zowel strategische stedenbouwkundige als inrichtingskwaliteiten beschikt en dat in staat is om verschillende partijen te betrekken en met elkaar te verbinden. FOCUS • Verblijfskwaliteit en ontwikkelingen aan de westzijde van het station • Beleving looproute door de tunnel • Tijdelijke functies in leegstand vastgoed en mogelijk groenvoorziening langs het spoor aan de westzijde
9
INVLOEDSGEBIED STATION
REGIONALE VOORZIENINGEN
CAROLUS THEATER Nijmegen Centrum LUX BIOSCOOP
Nijmegen
N.V. MAATSCH. EXPLOIT. NIJM. CONCERTZ. MENS Concertzaal de Vereeniging
ROC Nijmegen
10
COLOFON
COLOFON
COLOFON
09.04.2015 Vereniging Deltametropool Rotterdam Onderzoek Merten Nefs Miriam Ram Paul Gerretsen In samenwerking met het College van Rijksadviseurs Mike Emmerik Rients Dijkstra Gemeente Nijmegen Paul Matthieu, ontwikkelingsmanager stationsomgeving Contact merten.nefs@deltametropool.nl mike.emmerik@rgd.minbzk.nl p.matthieu@nijmegen.nl
I
II
DOCUMENTEN
COLOFON
Vereniging Deltametropool & Provincie Noord-Holland (2013); Maak Plaats! werken aan knooppuntontwikkeling in Noord-Holland
Vereniging Deltametropool is een onafhankelijke ledenorganisatie die door onderzoek en debat de ontwikkeling van metropolitaan Nederland bevordert. Draag bij, word lid!
Gemeente Nijmegen (2013); Structuurvisie
Vereniging Deltametropool Postbus 600 3000 AP Rotterdam +31 (0)10 7370340
Gemeente Nijmegen (2012); Spoorzone Ontwikkelingsvisie
www.deltametropool.nl www.twitter.com/deltametropool
III
IV
11
LK°4.3