www.ddan.org
ژنان :تهندروستی دهمت بپارێزه به درێژایی تهمهنت ژنان‌دهبێت وه رئه به له ی‌ژناندا‌ڕوودهدات . سته ندین‌گۆڕان‌له‌فزێۆلۆژی‌جه ن‌چه درێژایی‌ته مه به سهر بن‌و‌گۆڕانکاری‌به وره ده ژنان‌گه و‌قۆناغانهی‌که شیان‌بدهن . ئه ندروستی‌له خ‌به ته پتر‌بایه دا‌زۆر‌گرنگه‌بۆ‌ژنان م‌کاتانه دووگیانیدا،له پێگهیشتن‌و کانی له‌قۆناغه یاندا‌دێت‌بۆ‌نمونه سته جه میان‌بدهن ندروستی‌ده خ‌به ته ی‌زیاتر‌بایه بۆ‌ئه وه گهڵ اڵم‌له ن،به میان‌ده ده ندروستی‌ده ژنان‌زیاتر‌بایهخ‌به ته یه وه ویش‌ئه یه ئه ک‌هه ڕاستییه وهی رئه به ش‌له ئه مه رچاو‌له‌پیاوان‌باشترنین . یهکی‌به ڕێژه می‌ژنان‌به ندروستی‌ده شدا‌ته ئه وه سهر کاته ن‌کارده ژیانی‌ژناندا‌ڕوده ده ی‌له هۆرمۆنیانه ئهو‌گۆڕانه له له‌ساڵی 9111 ک‌که وه یه ی‌پووکتوێژینه شانه وانه ت‌له ی‌ئافره سته کانی‌جه زۆربهی‌ئۆرگانه مهن45-23 ژنانی‌ته که‌له%32 ریخستوه وه ده ته ڤ‌پێرۆدۆنتۆلۆجی‌باڵوکراوه گۆڤاری‌جۆرناڵ‌ئه ساڵ‌نهخۆشیی روبهری‌ددانیان وکردنی‌ده‌و ژنانی‌تهمه‌ن13-44ساڵ هه و‌له%55 یه هه ری‌ددانیان‌ههیه وروبه خۆشیی‌ههوکردنی ده کانیان‌ماوه) نه ددانه ی‌که ئه وانه ( وهی رئه به له نهخۆشیی‌پووک بێ‌ئازاره)( کراوه( کی‌ههستپێنه خۆشییه وروبهری‌ددان) نه ده ههرچۆنیک گاته‌بارێکی‌زۆر‌خراپ . نه خۆشییهکه کانیان‌نازانن‌ههتاکو‌نه خۆشییه ی‌ژنان‌به نه زۆربه میان‌بپارێزن‌به ندروستی‌ده توانن‌ته نیاندا‌ده کانی‌ته مه جیاوازه قۆناغه توانن‌له بێت،ژنان‌ده ند‌ههنگاوێک ری‌چه گرتنه به . قۆناغی پێگهیشتن ئهسترۆجین، کات‌وهکو‌هۆرمۆنی‌پرۆجیسترۆن‌و کان‌زیاد‌ده گه زییه ڕه یشتندا‌هۆرمۆنه کاتی‌پێگه له ستیاری‌پووک‌زیاد‌دهکات ش‌هه به مه هۆی‌زیادبوونی‌سوڕی‌خوێن‌لهناو‌پووکدا . بنه ده که کانی‌سهر‌ددان خشه زیانبه لکاووه بێت‌بۆ‌مادده ی‌زیاتری‌هه کات‌پووک‌کاردانه وه ش‌واده ئه مه ڵدهگه‌ڕێت سێت‌و‌سورهه دا‌پووک‌دهئاو م‌کاتانه کو‌پاشماوهی‌خۆراک‌و‌پالکی‌ددانیی . له وه وه. بێته متر‌ده ی‌پووک‌بۆ‌بۆ‌ئاوسان‌که ڕن،کاردانه وه یشتندا‌تێئه په ی‌پێگه کاتێک‌ژنان‌به ماوه ن‌به میان‌بده ندروستی‌ده خ‌به ته یشتندا‌بایه بۆ‌ژنان‌له‌قۆناغی‌پێگه رچۆنێک‌بێت،زۆر‌گرنگه هه بهکارهێنانی فڵچهو ههویر دهزووی‌پزیشکیی‌ددان و ردانکردنی‌پزیشکی‌ددان‌به ڵ‌سه له گه ههندێ‌باردا،پزیشکی‌پسپۆڕی‌ددان له یهکی‌کاتی‌ڕێکوپیک . ست‌بوون‌به‌خشته په یوه کانیان‌داوه وری‌ددانه ی‌که ده ئێسکانه و‌شانه رکردن‌و‌پاراستنی‌ئه چاره سه به کات ئامۆژگاریت‌ده یشتبێتن‌و‌‌داخورابێتن ر‌زیانیان‌پێگه ئه گه سوڕی مانگانه م‌بارهدا وه . له هۆی‌سوڕی‌مانگانه بن‌به وکردنی‌پووک‌ده ژنان‌توشی‌هه ندێ‌له می‌هه زۆربه که که پێش‌ڕوودانی‌سوڕه وکردنه م‌هه ڕێت‌و‌دهئاوسێت . ئه ڵده گه پووک‌خوێنی‌لێدێت،سوور‌هه کاتی‌دهستپێکردنیدا‌نامێنێت دات‌و‌له ڕووده
قۆناغی دووگیانیی
ئهم م‌و‌سێیهم‌دا . تای‌مانگی‌دووه له‌سه ره وه بێته کات‌و‌سوورده ژنان‌پووکیان‌هه وده زۆرێک‌له م‌کاتانهدا‌ژنان‌تێبینی‌ئاوسان‌و‌خوێن شتهم . له درێژایی‌مانگی‌هه کات‌به زیاد‌ده وکردنه هه کهن ی‌پووکیان‌ده لێهاتن‌و‌سووربوونه وه مهش ئه ک‌دروست‌دهبێت . بێت‌و‌لوویه وره ده کدا‌گه جێگه یه تی‌دووگیاندا،پووک‌له ندێ‌ئافره له هه کانی‌وهکو‌پالکی خشه زیانبه نیشتووه ماده ر‌به رامبه بێت‌به وه ده وهی‌پووکه هۆی‌کاردانه به و‌لوویهکی‌بێ یی‌نییه لووی‌شێرپه نجه م‌لووه پێی‌دهوترێت‌لووی‌دووگیانیی . ئه م‌لووه ددانی . ئه بێت‌له‌الیه‌ن‌پزیشکی‌پسپۆری وا‌ده ی‌دووگیانی‌ئه پاش‌ماوه وه مایه م‌لووه گه رئه ئه ئازاره . رگهری‌پووک‌ال‌ببرێت شته نه وروبهری‌ددان)و نێوان‌نهخۆشیی‌پووک( ده له یه ندی‌هه په یوه که ریانخستووه کان‌ده توێژینه وه ک‌ههوکردنی ر‌ههوکردنیک( وه میی‌بارستایی‌کۆرپهکه . هه دایک‌بوونی‌کۆرپه و‌که خت‌له پێشوه ته و‌ئافره ڕاستیدا،ئه له ماوهی‌دووگیانیدا . کرێت‌له ماشاده وه ته چاوی‌پڕ‌بایهخه پووک)به خت‌لهدایک کانیان‌پێشوه ی‌کۆرپه بارن‌بۆ‌ئه وه وت‌جار‌زیاتر‌له ،حه نهخۆشه ی‌که‌پووکیان دووگیانانه وهی‌مناڵت بۆ‌ئه ر‌پالنت‌داناوه ئهگه م‌بارسته‌بن . زۆر‌بچوک‌و‌که باره قه کانیش‌له ببن‌و‌کۆرپه کی‌ددان‌به ڵ‌سهردانکردنی‌پزیش یت‌له گه مت‌بده ندروستی‌ده خ‌به ته وا‌زۆر‌گرنگه‌بایه ببێت،ئه ی‌پووک‌و‌ددانهکانت‌بۆ‌بپشکنێت ناوێکی‌ڕێکوپێک‌بۆ‌ئه وه ناوبه . بێت‌وهکو‌ژنانی مان‌گرفتی‌پووکیان‌هه یه هه وانه هێنن،له کارده دووگیانی‌به دژه و‌ژنانهی‌که ئه کهن و‌خوێنلێهاتنی‌پووکیان‌ده وه ئاوسان‌و‌سووربوونه ست‌به مانیش‌هه دووگیان . ئه قۆناغی سوڕوهستان و پاش سوڕوهستان چهند ست‌به وانهیه هه ستان‌له ستان‌و‌پاش‌سوڕوه نی‌سوڕوه ته مه ته یشتونه ی‌گه و‌ژنانه ئه ک‌دهم‌ووشکیی، ن‌وه تی‌دهمیان‌بکه ناڕه حه ست‌به یه هه وانه له گۆڕانکارییه‌ک‌بکه‌ن‌له‌‌ده‌میاندا . تایبهتی‌سوێر،تون‌و‌تاڵیی می‌خواردن‌به وه‌و‌گۆڕانی‌تا ئازار،سووتانه . ژنان‌ڕوودهدات. کی‌زۆرکهم‌له ژماره یه م‌له ی‌پووک‌و‌ناوپۆشی‌ده ش،سوتانه وه رای‌ئه مانه سه ره ییهکی‌کاڵ‌بۆ‌سورێکی‌زۆر مه په شی‌له نگه که کو‌وشک‌یان‌بریقهدار،ڕه یهکی‌گشتی‌وه شێوه به کهم م‌بارانه سترۆجین‌ئه رگرتنی‌هۆرمۆنی‌ئه که وه وتووه نان‌بۆیان‌ده رکه زۆربهی‌ژ تۆخ‌دهگۆردرێت. کاته وه ده بوونی‌ئێسک‌دادهخورێت. وکردنی‌پووک‌و‌ده میله هۆی‌هه کانیش‌به وری‌ددانه ئێسکی‌ده وودهدات. وه‌ڕ که ردوو‌باره هۆی‌هه م‌ئێسک‌داخورانه به هۆکاری‌ئه که ریانخستووه کان‌ده توێژینه وه
میلهبوونی ی‌ده نگاربوونه وه تیان‌دهدات‌بۆ‌به ره کرێت،یارمه ری‌هۆرمۆنیان‌بۆ‌ده ی‌چاره سه و‌ژنانه ئه شی‌مرۆڤ‌دهپارێزێت کانی‌تری‌له مهش‌به شه دات‌به ئێسک‌ده ههنگاوهکانی پاراستنی تهندروستی دهم و‌ژنانهی‌که و‌بۆ‌ئه بۆ‌ئه کان‌زۆر‌گرنگه ددانه پشکنینی‌ووردی‌پووک‌و‌پاک‌وخاوێن‌ڕاگرتنی‌دهم‌و بۆ‌دڵنیابوون‌له ن‌لهکاتی‌گۆڕانی‌هۆرمۆنییدا. میان‌ده که کانی‌ناوده تێبینی‌گۆڕانکارییه له‌سهردانکردنی‌پزیشکی‌ددان ش،دڵنیابه واوی‌له ها‌ته م‌و‌هه روه کی‌باشی‌ناوده ندروستییه ته مهوه الی‌که ساڵی‌دووجار‌به ی‌ددانهکانت بۆ‌پاککردنه وه سهردانی پزیشکی پسپۆڕی ددان بکه ئهگهر ئهم گرفتانهی الی خوارهوهی پووکت بهدی کرد کارهێنانی‌فڵچهی‌ددان کاتی‌به خوێن‌لێهاتنی‌پووک‌له ڵگهڕابێت‌و‌ئاوساوبێت نگی‌پووک‌سورهه ڕه له‌ئاستی‌سروشتی‌خۆیان پووکهکانت‌داکشابێت( ) ۆنی‌ناخۆشی‌دهم ب نێوان‌پووک‌و‌ددانهکان کێم‌هاتن‌له ق‌بوونی‌ددانهکان‌و‌شوێن‌گۆڕینان له کانی‌سهروو‌و‌خواروو کاتی‌جووتبوونی‌ددانه شوێنی‌خۆیان‌له کان‌له الدانی‌ددانه کهت شلبوونی‌تاقمه ی‌که و‌گۆڕانانه ڵ‌ئه له گه کاری‌دههێنیت رمانانهی‌که به له وده ت‌ئاگادار‌بکه پزیشکی‌ددانه که ر‌تهندروستیدا‌هاتوون سه پێشتر‌به
زانیاری دهربارهی تهندروستیی دهم و ددان