sandra dE jongH BouwmEnsEn utrECHt We zijn nu streng aan de poort… en leveren straks meer tegelzetters af

sAndrA de jongh (Bouwmensen utrecht):

“We zijn nu streng aan de poort… en leveren straks meer tegelzetters af!”

Zelfs in Coronatijd staat het leven niet stil in het praktijkopleidingsbedrijf Bouwmensen

Utrecht. Centraal gelegen in het Utrechtse Nieuwegein, is het een locatie waar de tegelbranche nog wel eens aanklopt. Zo vonden er al opleidingsdagen plaats van de Vereniging Lijmen & Kitten, en ook NITA heeft er in het recente verleden ‘middagen van NITA’ georganiseerd. Sandra de Jongh startte ooit in de verkoop van gasinstallaties en garagedeuren, was ooit HRM-adviseur bij Bouwmensen Utrecht, en is nu sinds een jaar terug als directeur van deze opleiding. Bouwmensen Utrecht leidt in Midden-Nederland – samen met het ROC Midden-Nederland – ‘onze’ tegelzetters in de regio op; samen met nóg vijf Bouwmensen-opleidingen vormt Utrecht de kern van de Nederlandse tegelzettersopleidngen. BOVATIN-bestuurder Jeroen de Goeij was enthousiast over de kennismaking: “Die heeft plannen!” Dus dan gaan we langs…

“NA eeN DAG WeRkeN meT ZO’N LijmBAk VOEL jIj jE EEN STUk FRISSER DAN NA EEN DAG OP jE kNIEëN!!”

plannen…?

“Ja, ik heb plannen, beaamt de nieuwe directeur. “Maar dit opleidingsbedrijf bestaat al jaren, dus ga ik hier ook niet het wiel opnieuw uitvinden. aan de ene kant ben ik met de lopende zaken bezig, aan de andere kant ben ik nog aan het onderzoeken. dat is belangrijk, want je kan plannen hebben en weten waar je heen wilt, maar dan is het wel handig als je precies weet waar je staat, en welke successen er gewoon liggen te wachten! Het is anderzijds ook verleidelijk om gewoon te blijven doen wat je al deed, en dan verandert er dus niks. om maar wat te noemen: we bedienen een erg grote regio… als er nou een student uit de regio amsterdam komt, wat heb ik die dan te bieden? ik ken natuurlijk de wens dat de leerlingtegelzetters ‘op brommerafstand’ moeten kunnen werken, maar hoe maak ik dat waar? en hoe verhoudt zich dat tot het toch vrij grote gebied waarbinnen een gemiddeld tegelzetbedrijf zijn opdrachten heeft? ik bedoel, de wens is snel uitgesproken, maar je moet niet te snel denken dat je een pasklare oplossing hebt. al zit ik van nature wel zo in elkaar, haha! ik ben dan ook met bouwmensen amersfoort in gesprek - die hetzelfde probleem hebben. sowieso: we hebben hier eigenlijk te weinig leerlingtegelzetters om de opleiding rendabel te maken. als ik niet ook andere beroepen schoolde, kon ik er in feite de instructeur ‘Natte groep’ (metselen, tegelzetten, red.) niet van betalen: Maar ik wil absoluut tegelzetters opleiden, de vraag is alleen: welke? en met wie? We weten allemaal waar de bedrijven behoefte aan hebben: studenten die nog veel moeten leren, maar die al over een ècht goede combinatie van basiskennis en basisvaardigheden beschikken. Nou, daar willen wij graag voor zorgen.”

intussen loopt precies die instructeur Natte groep, rob ten berge, langs. “dat is mooi, heb je tijd? kom zitten!”, vindt de directeur. dat kan – hij gaat een afspraak verschuiven. We gooien de kaarten maar eens op tafel: bovatiN heeft wel eens geopperd om alle praktijkopleidingen tegelzetten op één instituut te concentreren, waar de studenten dan ‘intern’ konden. de opleiding in Mierlo heeft slaapgelegenheid, dus… eén superopleiding tegelzetten. klaar. Maar we constateerden al: een goede gedachte geredeneerd vanuit organisatie, maar niet vanuit de studenten… en daar gaat het toch allereerst om. “Je kunt ook op een andere manier de handen ineen slaan,” vindt sandra de Jongh. “Zo, helemaal apart van elkaar, doorgaan als opleidingen is in ieder geval Niet de oplossing. Het gaat om het vak, het gaat om de bedrijven, om de studenten. We moeten samen vaststellen dat we echt een probleem hebben. Maar ook dat we samen de oplossing in handen hebben, en daar niet in blijven hangen!”

kwaliteitsslaG maken, alleReeRst aan de pooRt!

“eén ding is duidelijk: we moeten een kwaliteitsslag maken. en die begint met onze werving en selectie: het is al moeilijk genoeg om leerbedrijven te vinden, en die willen wij studenten bieden die aan de overeengekomen verwachtingen voldoen. anders raken we die leerbedrijven kwijt. Wat dat betekent? soms aan de poort ‘nee’ zeggen tegen aspirant-studenten. dat is niet leuk, maar ‘ja’ zeggen en na één of twee jaar nergens uitkomen lijkt leuk voor de financiën van de opleiding, maar is - met alle respect voor het verleden – geen duurzame aanpak. Niet voor de school, niet voor de studenten, niet voor de leerbedrijven. dus die cirkel gaan we doorbreken. dat geldt ook voor de zijinstromers: een goede zijinstromer heeft gewoon een toekomst in de tegelbranche! Maar dan is het aan ons om uitsluitend zijinstromers op te leiden die het ‘hebben’!”

“We krijgen momenteel natuurlijk veel mensen uit bijvoorbeeld de horeca en uit de evenementenbranche; die zijn gewend om hard te werken, en die schrikken ook niet van de tegelbranche – al is hard kunnen werken natuurlijk niet het enige criterium. de andere groep is de groep statushouders, die krijgen we binnen via de gemeente. Zoals ik al zei: ik wil kritisch zijn ‘aan de poort’, om latere teleurstelling uit te sluiten. Wij zijn niet geschikt voor ‘laatstekans-onderwijs’, dan ga je voorbij aan de zware eisen die de bouw aan zijn mensen stelt! Je moet dus ‘aan de poort’ opletten op de signalen. als er nou opvallend veel mensen Niet voor metselen of timmeren kiezen, maar wèl voor tegelzetten… omdat ze de indruk hebben dat dat het bouwberoep is waarbij je altijd lekker binnen werkt… Ja, dat is niet de motivatie die we zoeken. er is destijds van een flinke groep, na een eerste jaar, uiteindelijk maar één kandidaat overgebleven… Maar de opleidingen krijgen beslist mensen van de gemeente door die wèl prima tegelzetters kunnen worden, neem jouw verhaal met khaled akkari, in de vorige editie!”

“We beginnen met een kennismakingsweek: is er aanleg, zijn er werknemerskwaliteiten. ik ben best streng, dus we sturen veel mensen terug naar de gemeente, en ik voelde me daar eerst ongemakkelijk over. toen bleek dat men er daar ook blij mee was: immers, als wij mensen eerst weer een nieuwe mislukking bieden terwijl ze misschien succesvol een vak hadden kunnen leren als ze eerst de andere issues in hun leven zouden hebben opgelost… ik maak dan de gemeente duidelijk dat – en wàt – ze nog aan begeleiding met die mensen moeten oppakken voordat ze ze eventueel alsnog naar ons toesturen. Maar eerst die issues aanpakken! en dat zorgt er ook voor dat wij hierdoor geen leerbedrijven kwijtraken.”

eeRst succes, dan Reclame

ook met het roc, dat de reguliere studenten plaatst, hebben we vanzelfsprekend regelmatig overleg: ook zij kunnen op de huidige basis eigenlijk de opleiding niet in de lucht houden. onze voorgangers - mijn voorganger Jos visser en rob’s voorganger Hans goes (Hans goes is de vorige editie van dit blad aan het woord, red.) - hebben zich er altijd sterk voor gemaakt, wij willen dat ook – maar niet door alleen maar door te gaan zoals we altijd gewerkt hebben. als wij erin slagen om resultaat op te bouwen in de vorm van studenten die goed terecht komen, in de vorm van tevreden leerbedrijven, dan komen ècht over een paar jaar studenten vanzelf vragen of ze hier het vak mogen leren. We willen werken aan zulke resultaten, en die resultaten willen we laten zien! er is een opleidingsbedrijf, tectum, dat leidt ‘dakvaklieden’ op. Ze kiezen daar voor een beperkt aantal studenten, maar ze leveren wel kwaliteit: en ze krijgen nu meer aanvragen dan ze aankunnen. dus ik wil absoluut campagne voeren, maar dan wel met gerealiseerde succesverhalen!”

‘wij leiden Zelf wel op…’

een aantal tegelzetbedrijven, zo valt de Jongh op, neemt graag de goede studenten over: die leiden ze ‘dan zelf wel op’. “dat vind ik dan jammer, want dan leren die studenten alleen wat ze bij dat bedrijf, op dat moment nodig hebben. Maar om te kunnen groeien in tegelwerk moet je ook die basiskennis opgedaan hebben die je niet meteen nodig hebt, maar waarmee je later makkelijk nieuwe vaardigheden oppikt!” rob ten berge onderschrijft dat. “Zo doet oostbörg tegelwerken, van Jeroen de goeij, dat wel: wij leiden de studenten op, en zij huren ze in en leren ze de praktijk. ieder zijn specialiteit: die van ons is opleiden, instrueren! en hij heeft weer goede leermeesters. ik heb vroeger in almelo gewerkt, daar werkte het ook zo. en de bedrijven stuurden de jongens die ‘in de leer’ wilden, door naar ons.”

eR is meeR dan alleen de pRijs peR uuR

de Jongh: “Je merkt wel eens dat bedrijven alleen naar het uurloon van die studenten kijken. Nee, als je bij ons studenten inhuurt, ben je duurder uit dan wanneer je ze zelf in dienst neemt en opleidt… Maar ze krijgen daar – en zeker binnenkort! – meer voor dan alleen de uren: wij doen een kritische werving en selectie. Wij ontzorgen die bedrijven daarmee, en ze hebben ook een basisopleiding achter de rug. er is begeleiding van onze kant. Wij leveren meerwaarde. “Wij krijgen hier ook studenten die nog nooit een hamer hebben vastgehouden, die de namen van het gereedschap niet kennen,”, weet rob ten berge. “dus dan zorg ik dat die jongen eerst ook eens wat ervaring heeft opgedaan met een haakse slijper voordat ik ‘m aan een leerbedrijf uitleen. tsja, een leerbedrijf heeft verwachtingen, en één daarvan is dat een student zo’n slijper durft te hanteren… ik kom uit een familie waar veel mensen een bouwgerelateerd beroep uitoefenen, net als ik… dus ik had de ervaring al voordat ik aan een opleiding begon. later heb ik als metselaar en als tegelzetter gewerkt. en nu, als instructeur weet ik dus ook waar ik die studenten op moet voorbereiden. dat is nu mijn vak.”

sandra de Jongh: “We moeten de leerbedrijven voorbereiden op de studenten, en ze hun verwachtingen helpen bijstellen: eigenlijk verwachten ze toch dat ze volleerde tegelzetters krijgen, terwijl wij de studenten alleen de

basisvaardighedenkunnen leren. Zeg je dan van zo’n student ‘Ja, maar hij kan niks’… dan klopt dat in zekere zin ook wel. terwijl ze dan toch al heel wat geleerd hebben. Nee, het zijn geen zelfstandige tegelzetters. Maar als wij goed geselecteerd hebben, zijn ze wel een investering in de toekomst.”

de keRn…

“voor ons is opleiden natuurlijk de kern: de beroeps begeleidende leerweg ofwel bbl-opleiding, en ook de zijinstromers. Maar eigenlijk willen we een ‘kennis-steunpunt’ voor onze bedrijven in de regio zijn: ook voor de nascholing voor zittend personeel. spelen we graag, mét jullie Nita, een rol in, ook als het om incidentele cursussen gaat! Zo hebben we hier ook een instroomcursus voor docenten metselen en – wat ons betreft! – binnenkort ook tegelzetten… dat is voor de docenten die nu de keuzemodule op het vMbo geven. We willen ook graag met de studenten op bezoek bij Mosa. Ja, ik denk dat dat meer is dan een ‘dagje uit’. aan zulke activiteiten hebben we de afgelopen jaren te weinig gedaan. Zo’n bezoek is belangrijk voor onze studenten: ze doen kennis op, kennis die ze later ‘ineens’ van pas komt tijdens het werk; ze krijgen gevoel bij het product, en we houden ze gemotiveerd door ook eens iets anders te doen dan ‘alleen maar’ lesgeven en trainen. en misschien kunnen we het georganiseerd krijgen om de studenten een week in italië, op de mozaïek-academie in spilimbergo, kennis te laten maken met mozaïekwerk… Zo creëer je ook voor de studenten een bijzondere regel in hun cv! gaat niet meevallen, is ook geen eerste prioriteit, maar ik wil er zeker over denken!”

“eiGeNLijk VeRWACHTeN Ze TOCH DAT Ze VOLLeeRDe TeGeLZeTTeRS kRijGeN, TERWIjL WIj DE STUDENTEN ALLEEN DE BASISVAARDIGHEDENkUNNEN LEREN”

“HeT BLijfT eeN miSVATTiNG DAT WeRk iN De BOuW IETS MET ALLEEN jE HANDEN IS!”

Het imago van het werk speelt ook een rol. rob ten berge: “Wij vakmensen vinden het een mooi vak. Maar tijdens open dagen loopt iedereen met een boog om onze natte boel heen, met al die vieze lijm… en als er dan een techniekdocent met een drone staat te spelen, nou, dan weet jij waar die jongens blijven kijken…!”

is een Vakman ook een leeRmeesteR?

ook de bovatiN-campagne ‘kies tegelzetten’ kwam aan de orde, compleet met baangarantie, in euro’s beschreven salarisperspectief en carrièremogelijkheden. Met een verdubbeling van het aantal studenten, maar vervolgens een tekort aan leerbedrijven… Hoe zit het daarmee? en hoe goed zijn de leermeesters eigenlijk opgeleid en gecertificeerd? de Jongh: “daar is de samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven (sbb) voor. ook al is verreweg het grootste deel van onze leerbedrijven echt goed… leerbedrijven die niet goed opleiden, verdwijnen in de regel ook gewoon van de radar. die stoppen ermee.

dat geldt ook voor de landelijke wedstrijden. als daar in den lande draagvlak en publieke belangstelling voor is, dan heeft het beslist meerwaarde. en het is ook leuk… Maar het kost een hoop geld, en ik leg allereerst prioriteit bij het goed opbouwen van onze organisatie. dan ‘landt’ zo’n wedstrijd ook veel beter!”

de toekomst: de allRound Vakman…?

“voor mij is natuurlijk belangrijk wat de markt vraagt. Moet een tegelzetter ook kunnen metselen, timmeren, stuccen? We moeten oppassen dat we de opleidingen niet te breed maken. dan kun je van alles net Niet. Maar er zijn natuurlijk ook uitstekende klusbedrijven, met mensen die echt àlles kunnen, en die ook het steeds complexer wordende werk aankunnen! dat zijn niet zelden opgeleide mensen, of mensen die in feite ook een hogere opleiding zouden hebben aangekund, en zich breed hebben bijgeschoold. Het blijft een misvatting dat werk in de bouw iets met alleen je handen is! en die ontwikkeling zet ook door. dus moeten wij onze studenten misschien ook op Havo en de theoretische leerweg van de vMbo-opleidingen werven: er is toekomst voor ze in de bouw! en sowieso: je blijft in de regel geen uitvoerend tegelzetter van je 15e tot je 67e. Het is toch goed om breder opgeleid te zijn, en alvast geleerd te hebben wat je nodig hebt om een carrièreswitch te maken naar een minder fysiek belastend bouwberoep…? Natuurlijk, wij maken hier het beleid voor opleidingsland niet, maar we denken er wel over mee! Zo hadden Jeroen de goeij en ik het er ook over dat transport voor de jongste studenten belangrijk is. ‘als jij een student levert, zorg ik wel voor een scooter!‘, zei Jeroen… is het dan vreemd wanneer wij zorgen dat ze hun scooter-rijbewijs halen? Het is wel een goed verhaal op de vMbo-opleidingen…!”

kortom… veel te doen nog, in onderwijsland. sandra de Jongh: “ik hoop nog met meer bovatiN-ondernemers kennis te maken, dan kunnen we samen goede tegelzetters werven en opleiden… als je elkaar eens aan tafel gesproken hebt, dan weet je elkaar daarna te vinden. Zo ontstaat maatwerk, en komen de ideeën!” rob ten berge glimlacht. “Ja, en uiteindelijk is het gewoon de leraar of de instructeur voor de klas die inspireert. ook dat is teamwerk!” ■

www.bouwmensen-utrecht.nl