EEMSHAVEN van konijnenparadijs tot paradepaardje Fotografie Koos Boertjens
INHOUD VOORWOORD
4
EEMSHAVEN 1968 – 2014 GEDICHTEN
6
24
EEMSHAVEN ZUID-OOST
54
COLOFON Fotografie en realisatie: Koos Boertjens Historische foto’s Eemshaven: archief Groningen Seaports Vormgeving, layout en beeldresearch: Ruurd de Boer / DBDdesign Druk: Drukkerij de Marne, Leens Gedichten: Vrouwkje Tuinman Tsead Bruinja Sannemaj Betten Aly Freije Anneke Claus Jean Pierre Rawie © 2014 Koos Boertjens & Groningen Seaports Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photo-copying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher.
Alfred van Hall Simon van Wattum Anna Enquist Annette van den Bosch Anna de Vries-Maarhuis Maurits Mok Emmeke Bos
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje 3
E E M S H AV E N van konijnenparadijs tot paradepaardje
R
uim veertig jaar geleden werd in de weidsheid achter de dijk van de Eems in het uiterste puntje van Noord-Groningen het industriegebied Eemshaven
gewonnen op het wad. De Kwelderweg die de haven ontsluit, herinnert in naam nog aan de periode voordat hier land was. Er was een speciale missie weggelegd voor deze Eemshaven: petrochemische industrie moest de regio opstoten in de vaart der volkeren. Zorgen voor ‘reuring’ en werkgelegenheid. Vrij kort erna brak de oliecrisis uit. De handel kwam niet op gang en de haven bleef nagenoeg leeg, op enkele pioniers na. De Eemshaven werd jarenlang het symbool van de uithoek waar ambities eindigden in desillusies.
4
De Eemshaven zit vol energie. Groningen wilde dé
is ‘booming’. Energy is het toverwoord. De haven aan
energieprovincie worden. Dat is gelukt, zij het op een
het Werelderfgoed Waddenzee is inmiddels omgedoopt
andere manier.
tot Energy Valley. Twee grote energiecentrales zijn er in
Er zijn miljarden geïnvesteerd. Het opleven van de haven
vijf jaar tegen de conjunctuur in uit de grond gestampt.
heeft de streek een impuls gegeven. ‘Een verhaal van
Miljardenprojecten zijn het. Windmolens op het land
fraaie plannen die niet doorgingen’ is omgetoverd tot ‘het
markeren al van ver de skyline. Offshore wind is de
stopcontact van Nederland’.
nieuwe uitdaging voor de toekomst en de positie van de Eemshaven biedt daar megamogelijkheden voor. De
Dit fotoboek met gedichten over het industriële
gunstige ligging en de beschikbare ruimte zorgden ervoor
havengebied aan het werelderfgoed Waddenzee, toont de
dat aan de westkant van de haven een opslagterminal
ontwikkelingen van de laatste 40 jaar. Het accent ligt op
is gerealiseerd voor strategische olieopslag. De 580
de recente uitbreiding in zuidoostelijke richting, daar waar
kilometer lange Norned-kabel tussen Noorwegen en
energyport overgaat in dataport.
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
Maar het tij is gekeerd! Het industriegebied aan de Eems
Nederland komt er aan land. Er zijn concrete plannen voor een 300 km lange (Cobra) kabel tussen Denemarken en
Harm D. Post
Eemshaven. En er zit nog meer in de pijplijn.
Directeur Groningen Seaports N.V.
Dinsdag 23 september 2014 is een historische dag in de bewogen geschiedenis van de Eemshaven. De komst van het nieuw te bouwen datacenter van wereldleider Google is een feit. En zo ook de officiële uitbreiding van de Eemshaven. Ruim 325 hectare bedrijventerrein is opnieuw in de Eemshaven beschikbaar voor nieuwe energie-ontwikkelingen. Datahotels, die veel stroom nodig hebben, kiezen vanwege de leveringszekerheid voor een plek dichtbij de centrales. Optimisme overheerst.
5
EEMSHAVEN 1968 – 2014
6
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje 7
EEMSHAVEN 1968 – 2014
8
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje 9
EEMSHAVEN 1968 – 2014
10
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
11
EEMSHAVEN 1968 – 2014
12
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
13
EEMSHAVEN 1968 – 2014
14
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
15
EEMSHAVEN 1968 – 2014
16
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
17
EEMSHAVEN 1968 – 2014
18
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
19
EEMSHAVEN 1968 – 2014
20
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
21
EEMSHAVEN 1968 – 2014
22
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
23
EEMSHAVEN, ONVERMOEDE DROOM
E
emshaven, toch gegraven, ondanks spot en hoon Nanninga’s loon van de braven voor zijn droom
Vorm krijgend Nog eer de zon de nacht van Groningen, verschanst In hooggesloten woningen, ontstijgen kon.
Eemshaven, trekpaard van het noorden, De holle woorden draven: Laat maar de boten meren, de industrie verrijzen, Want nog zal eerder de bevolking Dan de lucht vergrijzen, Onwijzen zijn altijd beducht En aan de onbespoten vrucht Knaagt juist de worm Armoede.
Eemshaven, toch gegraven, Groingen ten goede, Een ravenzwarte rookpluim, de raven dood in ’t ruim En landinwaarts de wind, Beslissend koelwater In de zee sissend van woede.
Of toch de Eemshaven (nog eens) een onvermoede droom Vorm krijgend In schoon en zinvol leven voor allen In Groningen De wereld toegevallen
24
Simon van Wattum
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
25
DE HAVENVERTELLER
I
n zijn hart schreeuwt een vogel in zijn baard hangen eeuwen en
zijn handen verklaren zijn onrust. Hij wil de behaalde jaren evenaren onbewust wordt zijn huid zwarter en zwarter.
Deze dokwerker blijft praten, vertelt verhalen over een tijd die nooit meer zal zijn. Nee, bang is hij niet, nu hij elke avond de salsa danst met zijn nieuwe vriend. Sannemaj Betten
26
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
27
WIE SCHEEP GAAT MOET VAREN
D
e trossen los de steven naar de zee gewend
een meeuw hangt op de wind en ziet ervaren zeelui hun schip onthechten van de kade; wie achterblijft heeft even tijd voor zich, het wachten is op ‘t volgend schip dat van een verre haven aanlegt aan de strakke wal; laden lossen eisen vakmanschap, high tech in stoere mannenhanden; de moeder laat de dochter los in ‘t vol vertrouwen dat ze verder uit zal bouwen wat lang geleden perspectiefloos leek – we weten nu wel beter... puur Gronings ondernemerschap we zijn ermee verwend, publiek belang in een privaat arrangement; investeren, combineren, faciliteren: kernbegrippen van ‘t bedrijf; nu op eigen benen staan, met ambitie verder gaan, dukdalf in zout water; behouden vaart, wees koersbestendig, het komt vaak op volharding aan; een laatste raad mijn dierbaar kind: op water zet men zeilen naar de wind.
28
Alfred van Hall
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
29
VRAISKÒLDE
O
verdag was der enkeld dij lichte wuiling tussen Dollard
en Breebaartpolder, bie de schoef. n Ondergronds oanen dat t daip ging. Dij kòlde nacht huil t wotter boetendieks, in n herhoald bewegen, zuk nog laank wakker. Schoelden graauwe ganzen, dik de veren opzet tegen wind, zaacht gakkend op de kwelder. Mor dizze mörgen, as zee keerd is bie eb zai ik kilometers wied hou vorst touholden het. t Wotter is bevroren op weeromraais betrapt in braide slingers wied en daip de Dollard in. De ruggen van de geulen binnen van reuzen glad en iezeg. Tied vroor aal t bewegen dicht in n roakelings nkander omaarmen in veraandernd tij van woater en wind mit iezege klaai. Om en bie zo as dou tussen die en mie.
30
Aly Freije
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
31
LADEN, LOSSEN
D
e stuwadoor droomt van containers vannacht. Een regenboog aan containers
dicht opeen in de buik van een schip.
Hij aait de roestige flanken. Klopt, luistert en snuift.
Van onbekende herkomst. Brozer dan hardhout, dichter dan pulp.
Zonder bestemming. Klinkt als een klok.
Voor hem misschien? Hoongelach van boven. Meeuwen, wie anders.
Een stramme kraan knikt stil akkoord. Anneke Claus
32
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
33
ALS WATER BEN IK UITGESTORT
D
om water. Beukt en striemt de pijlers van de brug die zwijgend
schrap staat tegen overgave. Eeuw na eeuw is wat hij weet het binden van twee oevers. Waakzaam, moe.
Weer ga ik door de oude stad, altijd naar de rivier. Midscheeps posteer ik mij in machteloze aandacht, blote hand op steen. Ik brul met doorgesneden keel, zonder geluid, van woede en verlies:
Al wat wij weten, hoe wij zijn, verdwijnt als wind over het land. Herinnering die even spartelt in het water en verloren gaat. Grijsbruine golven die hun naam niet zijn. De kamparts Tijd.
Rivier, stroom achterwaarts. Steen, wordt weer vuur. Lucht om mij heen, wordt lichaam dat mij draagt en troost. Geheugen, val uiteen. Anna Enquist
34
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
35
ZEE
D
it is waar menig wezen woonde – en woont. Steeds dieper trekken mythen zich terug,
maar golven dragen nog de oude sagen, de duistere dieptes, de onbekende grotten.
God zei dat alles zou zinken – dus ligt daar alles wat de bodem heeft bereikt.
Maar het kind dat gister nog verdronk in het allerdiepste punt zweeft vandaag met bleekwitte armen het duister ingedoken tussen onwennige wezens daalt ze en is prinses tussen vergeten schatten.
Werelden verschuilen zich waar geheimen zich verdichten in een niemandsland onder de golven. Emmeke Bos
36
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
37
STA STIL WIL JE
W
ie ontbreekt er aan je zijde blijde voorbijganger
wat kom je tekort
werd je wakker in het juiste huis met de de juiste persoon naast je
vaar je uit of kom je thuis als je de deur achter je dichttrekt vanavond
kan er nog iemand bij op het schip waarop je samen reist
blijft ze denk je Tsead Bruinja
38
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
39
DELFSAIL
D
e ansichtkaart in varen die mijn opa stuurde toen ik twaalf was.
Een anoniem stuk water met een lucht van duizend puzzeldeeltjes grijs. Ze pas vele jaren later in elkaar weten te maken, nog eens scheep gaan en, we weten nog niet waar, de blauwdruk van een kust aanraken. Vrouwkje Tuinman
40
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
41
WATERSPIEGEL
B
en ik nog zichtbaar vraag ik aan het water
en neem een voorschot op het antwoord.
Ik zie een tuimelende val en zuig de toekomst naar me toe ze lijkt zo ongerept en roerloos af te wachten tot ik kom.
Voor elke lijn die nu verschijnt bedenk ik curven zekerheid als: toen en vroeger, weet je nog?
Voorbij mijn twijfel is een straks verborgen. Ergens. Steeds en dichterbij.
Annette van den Bosch
42
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
43
BEATRIXHAVEN
W
ij lopen onder water voort, waar weldra schepen binnenvaren
met allerhande handelswaren uit alle windstreken aan boord.
De rust van de vergane jaren wordt vanaf nu voorgoed verstoord; de toekomst kreeg het laatste woord hoe behoudzuchtig wij ook waren.
Wij zien de sterren en de maan in de oneindigheid hierboven door duisternis en stilte gaan.
Nog even en de boot is aan, en geen zal naderhand geloven dat wij hier ooit hebben gestaan. Jean Pierre Rawie
44
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
45
HOGELAND
W
ie niet van grootse luchten houdt van dunne repen land,
van weidse vergezichten van leven op de rand van zoete maren, zilte zee, van paarse kwelders geharnast vee - die heeft hier niets te zoeken wie niet de wind omarmt de gure maartse buien wie hier wil komen lui en loom om slechts te profiteren van alles wat de zomer biedt, om dan weer snel te vluchten de ijskou in ’t verschiet - die mijde waar hij blind voor is welkom zijn de gasten die het geheim begrijpen, die taal en teken ondergáán; die met hun voeten willen staan in natte klei en schapenstront, die luisteren naar verhalen van hoe het hier ooit was; het Hogeland, het platte Wad zij sloten een verbond: ‘voor wie ons volk beschimpen wordt nooit de lucht geklaard, de oester blijft gesloten ’t mysterie blijft bewaard’.
46
Alfred van Hall
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
47
VAN HAVEN TOT PORT
I
n de groenverlichte nevelen zien we het Oudeschip
aan Eems en Dollard waar de mens het land ontmoet
Laverend naar wad en winst van rust naar dynamiek ontwaakt een haven tussen eb en overvloed
Ooit gekozen als vluchthaven door Michiel de Ruyter als sterkste schakel tussen rail, weg en water
Een plek die nimmer rust waar het nieuwe schip de kade kust
48
Geschreven door alle medewerkers van Groningen Seaports,tijdens de bijeenkomst in Het Paleis in Groningen, op dinsdag 15 november 2011. Onder leiding van Stefan Nieuwenhuis, Stadsdichter van Groningen.
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
49
IN DE MORGEN
I
n de morgen. Ik denk, hoe leeft het leven, altijd is er evenveel
tussen einder en einder, men kan het niet verkleinen tot een ogenblik, een parel in een onbewogen hand.
Altijd zee, het brandend water dat niemand doven kan, altijd gedachten, celbewoners die op hun muren hameren, het donker afluisteren en zelfs geen waaien horen, enkel hun eigen voetstap die zijn ronde loopt.
Maurits Mok
50
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
51
EEMSHOAVEN
E
emshoaven stoef bie mit zien schiereghaid
Eemshoaven ligt deel in aal zien kloareghaid Eemshoaven mit noatuur, schoapen op diek Eemshoaven raaigers, knienen, hoazen, laimeneerstiek Eemshoaven zien dikke boten, bedrieveghaid Eemshoaven woar n grunneger veur staait Eemshoaven stoef bie zee, stoef mit zee, Eemshoaven schier is hoaven, grunnen wie binnen op stee. Anna de Vries-Maarhuis
52
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
53
EEMSHAVEN | ZUID-OOST
54
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
En dan is het 2014, de energiehaven loopt vol en moet de haven in zuidoostelijke richting worden uitgebreid.
55
EEMSHAVEN | ZUID-OOST
56
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
57
EEMSHAVEN | ZUID-OOST
58
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
59
EEMSHAVEN | ZUID-OOST
60
EEMSHAVEN | van konijnenparadijs tot paradepaardje
61
EEMSHAVEN | ZUID-OOST
62
64